Een blokkentekening maken is met lego bouwen. Maar het is geen kinderspel…
We tekenen niet meer op de plank of tekentafel, de bouw is een 3D wereld geworden. Toch maken we nog vaak 2D tekeningen. Dat gebeurt binnen alle ‘takken van sport’ binnen de bouw, maar misschien nog wel het meest bij gevelrestauraties. We vinden ons erfgoed heel belangrijk, dus zullen we nog wel een hele poos 2D geveltekeningen blijven maken. Daarom besteden we in deze blog aandacht aan het onderwerp geveltekeningen maken. En dan met name blokkentekeningen van gevels met veel natuursteen. Dat lijkt kinderspel, maar eist heel wat meer skills dan je in eerste instantie zou denken.
Waarom 2D geveltekeningen en geen 3D model?
Bij gevelrestauratie is het vaak minder van belang om de volledige gevelopbouw op tekening te hebben. Alleen het buitenaanzicht van de gevel is vaak voldoende. De restauratie-architect weet vaak wel hoe de gevel in elkaar steekt en hoeft niet altijd alle informatie in een 3D model terug te vinden. Natuurlijk kunnen we ook prima een 3D model van een gevel maken. Echter, om dit goed te kunnen doen zullen we ook de binnenzijde van de gevel moeten inmeten. En dat is kostenverhogend terwijl het eigenlijk geen meerwaarde heeft voor een gevelrestauratie die aan de buitenzijde plaatsvindt. Daarom meten we alleen de buitenzijde van de gevel en maken we 2D blokkentekeningen van het aanzicht.
Een 2D blokken tekening van de gevel maken is geen kinderspel
Een blokkentekening maken is met lego bouwen, maar het is geen kinderspel. Je moet een bouwkundige zijn met een goed ruimtelijk inzicht. Je moet snappen hoe bepaalde monumenten opgebouwd zijn. Ook al maak je een 2D tekening, je denkproces moet 3D zijn. Verder moet je werken met een hele andere ‘mindset’ dan normaal. Je maakt geen gewoon gevelaanzicht. Je maakt een onderlegger speciaal voor restauratie partijen, en zij vragen een heel ander soort product. En als laatste moet je beschikken over een eigenschap die tegenwoordig uniek geworden is; ‘je kop erbij houden’ en je langere tijd goed kunnen concentreren en systematisch te werk gaan.
Aparte tekenafspraken op maat
Natuurlijk zijn er de bekende algemene tekenafspraken voor het maken van bouwkundige tekeningen. Die leer je op school. Die algemene afspraken zijn echter niet toereikend voor het maken van blokkentekeningen. Je moet samen vooraf heel goed afspreken wat je wel tekent en wat je niet tekent. Je spreekt samen het detailniveau af en maakt afspraken over delen van gevels of ornamenten die niet direct zichtbaar. Je maakt afspraken over gevelonderdelen die onder een hoek liggen of achter andere geveldelen verstopt zijn.
Enkele aandachtspunten voor tekenwerk
- Oude of archieftekeningen zijn vaak onbetrouwbaar op het vlak van maatvoering, maar in sommige gevallen kan de blokindeling wel redelijk correct op archiefstukken staan. Het kan een extra hulpmiddel zijn.
- Let op; het gaat om een blokkentekening. Dat is wat anders dan een geveltekening. Maak afspraken op maat.
- Voegen worden niet getekend. Wel de demarcatie lijnen van de blokken natuurlijk.
- Denken in LEGO. Alles is gestapeld.
- Bouwkundige expertise en ruimtelijk inzicht is eigenlijk wel een vereiste.
- De tekenaar moet langere tijd dezelfde soort ‘repeterende’ werkzaamheden kunnen uitvoeren.
- Teken gesloten polylijnen per blok. Dit is handiger bij het karteren. Restauratie architecten werken veelal met speciale software die een 2D DWG met gesloten omtreklijnen van blokken wil importeren.
- Bespreek vooraf welke geveldelen orthogonaal getekend worden en welke niet. Bijvoorbeeld een 8 hoekige toren; 8 aanzichten of 4 aanzichten?
- Er kunnen delen achter andere delen zitten. Maak afspraken hoe je dit wel of niet tekent.
Maak geen perfecte tekening, maar maak een onderlegger voor restauratiewerk
Het doel is helemaal niet het maken van een perfecte accurate tekening. Je maakt een onderlegger voor de restauratie-architect of restauratie-aannemer. Deze partijen moeten vooral ieder blok kunnen terugvinden en kunnen voorzien van coderingen, kleuren en notities. We noemen dit ‘het karteren’. Voor het karteren en de uitvoering van de restauratie is een perfecte onderlegger essentieel. Met perfectie bedoelen we hier dus niet een super accurate onderlegger met een hoog detailniveau. De onderlegger hoeft niet overeen te komen met de werkelijkheid. In een later stadium zal een natuursteenrestaurateur zelf de blokken opmeten die vervangen moeten worden. Het gaat dus niet om de laatste millimeter of soms zelfs niet om de laatste centimeter.
Let op de voegen, maar teken ze niet
Het is belangrijk dat de restauratie partijen kunnen aangeven wat er met welke steen moet gebeuren. Het gaat daarbij echt niet om de laatste millimeter en ook niet om het hoogste detailniveau maar wel om de herkenbaarheid van het blok. Ook een hoge detaillering is hierbij dus echt niet van belang. Bij het tekenen let je natuurlijk heel erg op de voegen maar je tekent ze niet. Je tekent de lijn die twee blokken van elkaar onderscheidt. Je zou kunnen zeggen dat die lijn het midden van de tussenliggende voeg is.
Erfgoed actie 2023
PelserHartman helpt bij verduurzaming en renovatie van Kastelen, Landgoederen, Kerken en Kloosters. Monumenteigenaren hebben het al moeilijk genoeg. Daarom hebben we het jaar 2023 uitgeroepen tot het jaar van de Kastelen, Landgoederen, Kerken en Kloosters. Bouwprojecten op het vlak van restauratie en renovatie krijgen bij ons extra aandacht en voorrang.
Zeer hoge kwaliteit opname is wel essentieel!
Zoals gezegd mag de blokkentekening in zekere zin schematisch zijn. Echter om deze geveltekening goed te kunnen maken is een hoge kwaliteit opname wel essentieel. En bij die opname speelt goede betrouwbare maatvoering zeker wel een rol. Om dit uit te leggen moeten we verschil maken tussen de beeldkwaliteit en volledigheid daarvan, en de kwaliteit van de maatvoering of meetdata.
Een belangrijke rol voor 3D scanners
Zoals bijna altijd wil men natuurlijk wel dat afmetingen, vorm en verhoudingen kloppen. Bij blokkentekeningen streeft men echter geen data-inwinning met hoge maataccuratie en resolutie na. Deze maatvoering wordt namelijk niet gebruikt voor de productie van de nieuwe blokken. De meetgegevens die wij inwinnen zijn vooral een belangrijke kapstok om andere data, bijvoorbeeld foto-data, aan op te hangen. De inzet van high-end 3D laserscanners is hier prima op zijn plaats. We kunnen hiermee 3D meetdata maken die perfect bruikbaar is voor het opzetten van de 2D geveltekeningen. En denk eraan, een laserscanner is een meetapparaat en geen fotocamera.
Een belangrijke rol voor fotografie
Laserscanners kunnen ook foto’s maken. En met deze foto’s kunnen pointclouds gekleurd worden. We kunnen ortho foto’s maken met gekleurde pointclouds. Echter deze gekleurde meetdata is vaak niet geschikt om blokkentekeningen mee te maken. En zeker niet in een geval met hele hoge gevels. Vooral bij oude gevels met veel vervuiling zijn de voegen namelijk niet te zien in de laserscandata. Daarbij zijn de voegen vaak erg dun en liggen ze bijna in hetzelfde vlak als de stenen eromheen. Een scanner kan ze daardoor eigenlijk niet goed inmeten. En juist die voegen hebben we nu zo hard nodig voor een goede uitvoering van het tekenwerk.
Hier is een belangrijke rol voor de fotografie weggelegd. Maak overal hele goede foto’s van. Zorg dat de foto’s volgens een vast patroon worden gemaakt en geo-gerefereerd zijn of een relatie hebben met de pointcloud. Natuurlijk kan een drone met daaronder een camera hier een belangrijke rol spelen. Vooral wanneer sommige geveldelen lastig te zien zijn vanaf standplaatsen op straatniveau.
Het maken van hoge kwaliteit foto’s kan nog een ander andere functie hebben. Namelijk het zichtbaar maken van schades. Ook dit soort zaken zijn vaak niet goed zichtbaar in de scandata tenzij er sprake is van wisseling van bepaalde vlakken ter plaatse van scheuren. Ook scheefstanden en schuintes komen wel heel goed aan het licht door laserscandata.
