Het blad Bouwspecial plaatste een interview met PelserHartman over laser scanning in de renovatie. Lees over de voordelen, nadelen en misverstanden van laser scanning.
3D-laserscanner vervangt bouwtekeningen wel/niet
Het is een fantastisch apparaat. Maar beweren dat een 3D-laserscanner u volledig uit de brand helpt als bouwtekeningen ontbreken, is teveel gezegd. Er leven veel misverstanden over 3D-laserscanning. Jeroen Pelser heeft veertien jaar ervaring en legt uit hoe het zit.
Een laserscan is geen 3D-model, het 3D-scannen is wat anders als het 3D-meten.
Een 3D-laserscanner is een wonderlijk apparaat. Iets vergeten? Dat doet de scanner niet. Een menselijk interpretatiefoutje? Zit niet in zijn systeem. Scans zijn tot op één millimeter nauwkeurig en kunnen later vergeleken worden met een nieuwe situatie. Daarom is 3D-laserscanning buitengewoon geschikt voor werk dat gefaseerd moet worden uitgevoerd. Hebt u in het begin een paar snedes nodig voor een haalbaarheidstudie? Geen probleem. Wilt u op een later moment de opgeslagen data -de zogenaamde pointcloud- als onderlegger gebruiken voor een 3D-model? Ook prima.
“Het mooie van deze technologie is dat het hele gebouw mee naar huis gaat”, zegt Jeroen Pelser van PelserHartman uit Den Bosch. “De maatvoering wordt eenmalig vastgelegd en kan daarna gebruikt worden gedurende het hele bouwproces en door alle bouwpartners. Dat betekent: minder foutkansen en minder kosten. En de data kan tegenwoordig direct in AutoCAD en Revit.”
Maar Pelser benadrukt naast de voordelen vooral ook de vele misverstanden. En dat moet maar eens rechtgezet worden. Pelser: “Een laserscan is géén 3D-model, zoals je vaak hoort. Het apparaat scant ook nergens doorheen. En 3D-meten is niet hetzelfde als 3D-scannen. Ons bureau combineert alle beschikbare technieken voor het beste resultaat, de rolmaat, disto, tachymeter, digitale waterpas, fotogrammetrie en 3D-laserscanning. Een belangrijk deel van ons werk is zoeken naar technologische innovaties om nog beter te kunnen meten. ”
Pointcloud-modelleur
Pointcloud van Verpleeggebouw A van het UMC Radboud toont niet alleen het object, maar ook de omgeving en laat bijvoorbeeld maximale draaicirkels van bouwkranen en ruimte voor bouwketen zien.
Met een 3D-laserscanner worden laserpuntjes op een object geschoten. Overal waar de puntjes het object raken, vindt registratie plaats van coördinaten. Zo ontstaat een 3D-coördinatenstelsel van miljoenen of zelfs miljarden laserpuntjes. Daarnaast maakt de laserscanner foto’s. Zo wordt een situatie volledig gedocumenteerd. Interpretatiefouten zijn uitgesloten.
Op het gebied van 3D-laserscanning noemt PelserHartman zichzelf ‘specialist en trendsetter’. Het bedrijf meet en tekent bestaande gebouwen, objecten, industriële complexen, beelden, ornamenten, werktuigkundige installaties en boten. (De technologie werd onder meer toegepast op het Mauritshuis, Postkantoor Neude, de Bijenkorf in Utrecht, Universiteit van Amsterdam en het Radboud Ziekenhuis.) Naast het meten en tekenen verzorgt PelserHartman ook opleidingen voor laserscanner-operator en pointcloud-modelleur. Pelser: “We leiden soms zelfs onze concurrenten op. Dat doen we bewust. Er komen veel te weinig goede studenten van de opleidingen.”
Voor bouwbedrijven kan de technologie handig zijn als er geen tekeningen in het archief liggen en er geen 3D-modellen aanwezig zijn (wat meestal zo is). Ook bij clash detection (opzoeken van botsingen tussen bestaand en nieuw) en vormanalyse (eenzelfde vorm meerdere keren scannen en vergelijken) komt de technologie goed van pas. Een nulmeting met de 3D-laserscanner voorafgaand aan de bouw kan handig zijn om later te checken of er verzakkingen hebben plaatsgevonden.
Er zijn scanners die op een tiende millimeter nauwkeurig meten en scanners die op drie kilometer afstand een berg of mijnschacht scannen. En alles ertussenin. In de bouwsector zijn terrestrial scanners het meest in gebruik. Met name bij grote bouwprojecten in drukke binnensteden komen die van pas want ook de omgeving staat op de pointcloud. Renoveren in het centrum van Amsterdam? De pointcloud laat zien waar de trambanen en bovenleidingen lopen, wat de draaicirkel mag zijn van de torenkraan en waar ruimte is voor bouwketen.
Waarde in BIM
Nadelen zijn er ook. Met name de enorme hoeveelheid data is een punt van zorg. Pelser: “Wij bewaren hier op kantoor ook data van onze klanten. Nou, we hebben drie keer zoveel data als de hele gemeente Tilburg bij elkaar. Vooral data versturen via internet is lastig. Een beetje project is al snel 20 gigabyte zwaar. In zo’n geval sturen wij liever een harddisk per koerier.” Softwarematig lijken de grootste hobbels echter genomen. Programma’s als AutoCAD en Revit kunnen de zware 3D-bestanden inmiddels aan en zullen binnen niet al te lange tijd in staat zijn laserscandata direct om te zetten in een 3D-model, verwacht Pelser.
Vermeldenswaardig is ook de toegevoegde waarde van pointclouds in BIM. De pointcloud wordt uitgereikt aan de architect, constructeur, aannemer en adviseur, die hun ontwerpen kunnen controleren en vergelijken. Zo kan blijken dat een getekende balk er niet is, of een niet getekende balk juist wel. En dat er nog uitsparingen voor leidingen in zitten ook. De pointcloud onthult alles. Dat drukt de faalkosten
Pelser concludeert: “We zien het gebruik van deze technologie toenemen omdat de apparaten steeds makkelijker zijn in gebruik. Maar voor complexere projecten zullen er altijd specialisten nodig zijn. Het is net als met auto’s. Ook al ben je handig met auto’s, voor sommige dingen ga je toch naar de garage.”
Auteur: Ton Verheijen, Tekst & Verhaal www.tonverheijen.nl
